Ateny, stolica Grecji, są miastem kontrastów. W centrum widać świadectwa z czasów antycznych, natomiast poza głównymi ulicami i na przedmieściach można znaleźć romantyczne zaułki i wiejski nastrój kontemplacji.

Nad centralną częścią Aten dominują dwa wzgórza: Akropol ze wspaniałym kompleksem zabytków oraz Likebatos. W skład zespołu miejskiego wchodzi także port Pireus, który w starożytności miał wielkie znaczenie w basenie Morza Śródziemnego.

Ateny są jednym z najważniejszych ośrodków kulturalnych i turystycznych Europy, a jednocześnie są uważane za najbardziej zanieczyszczone spalinami miasto Starego Kontynentu.

Atrakcje turystyczne Aten

Akropol

Jest to wzgórze które dominuje nad miastem, z monumentalnym kompleksem budowli z okresu antycznego. Akropol został zamieszkany po raz pierwszy w neolicie, tj. około 6000 lat temu. Pierwszymi osadnikami byli Pelazgowie, a później pojawili się na tych terenach Jonowie. Mieszkali w jaskiniach, głównie wzdłuż północnej strony.

W ok. 800 roku p.n.e. wzgórze stało się świętą dzielnicą i służyło kultowi bogini Ateny, patronki miasta. W VI stuleciu p.n.e. Solon i Pizystrat zainicjowali szersze prace budowlane na wzgórzu. Powstała wtedy m.in. świątynia Ateny (tzw. Hekatompedon) i Propyleje.

Podczas wojny z Persami (480 - 479 r. p.n.e.) Akropol uległ zniszczeniu. Budowle zachowane do dzisiaj pochodzą przeważnie z okresu rządów Peryklesa (460-429 r. p.n.e.). W 429 roku świątynie były zamieniane na prawosławne kościoły, a w czasie tureckiej okupacji Partenon został zamieniony na meczet. Natomiast podczas oblężenia przez Wenecjan w 1687 roku, kilka budynków zostało częściowo zburzonych przez pociski armatnie i pożar, który trwał dwa dni.

Główne obiekty Akropolu połączone są Drogą Świętą, która prowadzi od monumentalnej bramy Propyleje aż do Partenonu. Zwiedzanie wzgórza rozpoczyna się od wschodniej Bramy Beulego.

Propyleje

Jest to budynek bramny na planie prostokąta, wybudowany w latach 437-432 p.n.e. przez Mnesiklesa. Propyleje to budowla z marmuru, w porządku doryckim. Frontowa ich część wychodziła na wprost miejsca zgromadzeń ludowych, wzgórza Pnyks.

Do środkowej części bramy przylegają skrzydła boczne. Ich fasady ozdobione trzema doryckimi kolumnami obramiają portyk zachodni. Północne skrzydło budowli składa się z zewnętrznego portyku i dużej prostokątnej sali, w której znajdowała się Pinakoteka (pierwsza na świecie galeria malarstwa). Skrzydło południowe, znacznie mniejsze, składało się z pomieszczenia otwartego od zachodu ku świątyni Nike. Od północy było zamknięte portykiem o 3 doryckich kolumnach.

Święta Droga

Była to droga, która prowadziła przez Propyleje w stronę Panteonu. Wzdłuż Świętej Drogi ustawiano posągi bogów i herosów. Przechodząc nią można było zatrzymać się przy wybranej kaplicy bądź świątyni, znajdującej się na Akropolu, i oddać cześć Bogom.

Partenon

Partenon był wybudowany w latach 447 - 432 p.n.e. Budowla nie posiada dziś dachu, ścian wewnętrznej celli oraz barwnych malowideł belkowania i szczytu, jednak mimo to jej wygląd nadal prezentuje ducha antycznej wspaniałości.

Partenon był dziełem Iktinosa i budowniczego Kallikratesa. Ten pierwszy wykorzystał w budowie świątyni wszystkie zdobycze architektury doryckiej. Wizualne dysproporcje budowli były korygowane, za pomocą skomplikowanych obliczeń matematycznych.

Wszystkie linie, wyglądające na idealnie proste, w istocie są nieco wygięte tzw. entasis. Wprowadzenie tych krzywizn, miało na celu niwelację złudzeń optycznych, które sprawiają, że wszystkie elementy świątyni wydają się być idealnie pionowe i poziome.

Wewnątrz kolumnady świątyni znajdował się 12-metrowy posąg Ateny, zrobiony ze złota i kości słoniowej przez Fidiasza. W innym pomieszczeniu, zwanym opistodomosem, znajdował się skarb państwowy zgromadzony przez Związek Morski. Co roku z całej Grecji w formie podatku do Aten spływało 11 ton srebra. Budowlą tą Ateńczycy chcieli potwierdzić dominującą pozycję swojej nauki i techniki w Helladzie.

W V wieku n.e. usunięto z Partenonu niektóre rzeźby, w tym olbrzymi posąg Ateny, i zamieniono go na kościół chrześcijański. Po zajęciu Aten przez Turków (1458) został przekształcony w meczet. Następnie obiekt uległ częściowemu zniszczeniu w czasie oblężenia miasta przez wojska weneckie w 1687 roku (Partenon był wtedy arsenałem).

Na początku XIX stulecia większość pozostałych tam jeszcze rzeźb została za zgodą władz tureckich wywieziona do Anglii jako tzw. "marmury Elgina" i sprzedana British Muzeum. Niektóre z nich trafiły do Luwru i do Kopenhagi.

Erechtejon

Świątynia położona jest na północ od Partenonu. Została wybudowana na cześć Erechteusza, jednego z pierwszych królów ateńskich, przez Peryklesa. Poświecona była Posejdonowi i Atenie.

Budowla posiadała dwupoziomowy układ. Tworzyły go trzy połączone ze sobą bryły na planie prostokąta. Do każdej z nich prowadziło osobne wejście.

Od strony północnej znajdowały się schody, od których na dole prowadziła droga wzdłuż muru północnego świątyni. Na jego końcu znajdował się portyk poprzedzający wejście do sanktuarium Ateny. Zadaszenie mniejszego, południowego portyku oparto na sześciu kariatydach (słynny Ganek Kor). Portyki były przykryte stropem ozdobionym kasetonami.

Zewnętrzne ściany budowli posiadały efektowne zdobienia. Na płyty z niebiesko-szarego marmuru eleuzyńskiego przytwierdzono figury wycięte z białego marmuru pentelickiego.

Wierzono, że pod świątynią znajduje się pieczara, w której żyje święty wąż bogini Ateny. Był on uważany za symbol mitycznego króla i herosa oraz patrona miasta - Erechteusza. Pod portykiem północnym mieścił się grób wspomnianego króla, a w zachodniej części budynku znajdowało się sanktuarium poświęcone jego osobie.

Z prawej strony, w narożniku między murem wspierającym fundamenty starej świątyni Ateny a zachodnią ścianą Erechtejonu, znajduje się prostokątne zagłębienie, które jest przykryte masywnym blokiem marmurowym. W tym miejscu mieści się grób i sanktuarium pierwszego, legendarnego króla Attyki, Kekropsa, a teren ten od jego imienia nazwano Kekropejonem. Zaraz powyżej znajduje się wspomniany Ganek Kor, z którego słynie Erechtejon.

Teatr Dionizosa

Był to najsłynniejszy teatr grecki, gdzie odbywały się prapremiery dramatów Sofoklesa, Ajschylosa, Eurypidesa czy Arystofanesa. Jego budowa trwała od V w. p.n.e do IV w. p.n.e. Rokrocznie w Teatrze Dionizosa odbywał się festiwal tragedii, w czasie którego każdy obywatel grecki mógł odegrać rolę w chórze. Wstęp na przedstawienia był bezpłatny, ale dozwolony jedynie dla mężczyzn.

Orchestra, na której występowali aktorzy, była pierwotnie okrągłym placem ubitej ziemi. Dopiero ok. 400 r. p.n.e. rozpoczęto budowę kamiennej, a ukończono ok. 330 r. p.n.e. Półkolistą orchestrę zamyka niewysoka skene, która za panowania cesarza Nerona została ozdobiona płaskorzeźbami. Do dzisiejszych czasów zachowała się jedynie połowa. Wokół orchestry biegnie kanał wyłożony płytami kamiennymi, którego zadaniem jest odprowadzanie wody deszczowej.

Theatron czyli widownia była podzielona na trzy części, tworzące oddzielne sektory, między którymi znajdowały się szerokie, poziome przejścia. Każda z tych części była dodatkowo podzielona schodami. Teatr ozdobiony był portretami słynnych pisarzy. Wszystkie inne teatry greckie były na nim wzorowane.

Z najwyższej części teatru Dionizosa można dotrzeć do antycznej groty, w której znajduje się teraz kaplica "Madonny z Groty" z fragmentami fresków bizantyjskich.

Odeon Herodesa Attyka

Nazwa obiektu pochodzi od nazwiska jego fundatora, bogatego Ateńczyka, Herodesa Attyka. Był on sławnym mówcą, działaczem politycznym, nauczycielem Marka Aureliusza oraz konsulem Rzymu.

Odeon został wybudowany w II w n.e. i mógł pomieścić około 5000 widzów. W budowli dostrzec można połączenie elementów teatru greckiego i rzymskiego. Jego plan przypomina teatry greckie, natomiast wysoka, ozdobiona łukami i niszami fasada jest charakterystyczna dla teatrów rzymskich.

Widownie, wznoszącą się pionowo na stoku Akropolu, wzmacnia mur oporowy otaczający górny rząd ław. Za półokrągłą orchestrą wyłożoną marmurem, wznosi się skene, które zamyka wysoka ściana. Mur ten służył jednocześnie za kulisy i fasadę budynku.

Niegdyś do Teatru Dionizosa przylegał kryty portyk. Wybudował go Eumenes II w II wieku i służył jako schron przed deszczem. Gdy powstał Odeon, portyk był używany jako dogodne przejście z jednego teatru do drugiego. Do dzisiejszych czasów zachowały się jedynie jego resztki.

W latach 1848-58 obiekt był poddany renowacji, po okresie okupacji tureckiej, gdy przebudowano go na warowny fort. Ponownie wyłożono marmurem ławy dla widzów oraz uzupełniono zniszczone łuki górnych pięter fasady.

Dawniej w Odeonie odbywały się występy muzyczne i teatralne. Dzisiaj obiekt ten jest głównym miejscem Ateńskiego Festiwalu prezentującego każdego lata koncerty, recitale i przedstawienia dramatyczne.

Świątynia Zeusa Olimpijskiego

Świątynia Zeusa Olimpijskiego, jedna z największych w Grecji, zwana była też Olimpiejonem. Według legendy powstała w pobliżu miejsca, gdzie spłynęły ostatnie wody potopu. Tę monumentalną świątynię wzniósł Antioch Epifanes w 175-164 p.n.e. w miejscu archaicznej z ok. 515-510 p.n.e. Wykończona została, za czasów cesarza Hadriana w 124 r. n. e.. Wspomniany władca w jej wnętrzu kazał umieścić dwa posągi, Zeusa oraz jego samego. Niestety oba posągi zaginęły.

Do dzisiejszych czasów zachowało się jedynie 15 z jej 104 monumentalnych kolumn, inne zostały rozgrabione na przestrzeni wieków przez kolejnych zdobywców Aten - Genueńczyków, Wenecjan i Turków, którym służyły jako materiał budowlany.

W okresie bizantyjskim na architrawie świątyni urządził sobie pustelnię pewien pobożny słupnik.

Łuk Hadriana

Łuk Hadriana znajduje się obok Olimpejonu. W okresie antyku był punktem oddzielającym Ateny greckie od rzymskich. Gładka ściana łuku zbudowana z bloków marmuru pentelickiego przecięta jest sklepionym przejściem, po bokach którego stały niegdyś kolumny korynckie. Wyżej wznosi się portyk zwieńczony profilowanym belkowaniem, pośrodku którego znajduje się niewielki fronton.

Agora Grecka

Agora była miejscem, gdzie koncentrowało się życie społeczne, kulturalne, polityczne i handlowe Aten. Tu znajdowały się najważniejsze społeczne instytucje miasta i odbywały się pierwsze przedstawienia teatralne oraz obrady Zgromadzenia Ludowego.

Agora od południa przylega do podnóża Areopagu, od zachodu graniczy z niewysokim wzgórzem Kolonos Agorajos, na którym to mieści się Świątynia Hefajstosa. Wschodnią granice wyznacza budynek Muzeum Agory czyli dawna stoa Attalosa II pochodząca z II w. p.n.e. Natomiast część północna rynku została zniszczona podczas budowy linii kolejowej Ateny-Pireus.

Pierwotnie Agora miała kształt prostokąta, który otoczony był świątyniami i budynkami użyteczności publicznej. Po przekątnej rynku przebiegała Drogą Panatenajską. Na początku V w. p.n.e. w centralnej części tego prostokąta wyznaczono za pomocą kamieni otwartą przestrzeń, którą uważano za święte miejsce o szczególnym znaczeniu dla całej społeczności. Zgodnie z prawem nie mieli tam wstępu ludzie oskarżeni o zabójstwo i inne poważne przestępstwa. Dla potrzeb ludności na rynku znajdowały się tzw. stoa, czyli zadaszone kolumnady, które chroniły przed deszczem lub słońcem.

Współcześnie Agora to obszar na którym znajdują się ruiny różnych budowli, których fragmenty mogą pochodzić z VI w. p.n.e., a nawet V w. n.e. Z zachodniej części rynku można dostać się na niewielkie wzgórze, na którym wznosi się świątynia Hefajstosa, najlepiej zachowana, ze wszystkich świątyń doryckich.

Świątynia Hefajstosa

Poświęcona była Hefajstosowi, opiekunowi ognia, kowali i złotników. Została wybudowana w latach 445 p.n.e. - 425 p.n.e. w porządku doryckim. Zwana jest także Hefajsteonem, Thesejonem lub Tezejonem.

Świątynię zdobiły metopy ilustrującymi prace Heraklesa i Tezeusza. Jej ściany pokrywał od strony wschodniej i zachodniej fryz joński. Na fryzie, wschodniej elewacji byli przedstawieni bogowie olimpijscy obserwujący walkę Ateńczyków z Pallantydami. Fryz zachodni wyobrażał walkę Lapidów pod wodzą Tezeusza i Pejritoosa z centaurami. Przekrycie wschodniego portyku i kolumnada budowli były ozdobione malowanymi kasetonami, które w dobrym stanie zachowały się do dziś.

Wnętrze świątyni dzieliły rzędy kolumn doryckich na trzy nawy. W środku świątyni umieszczono posąg Ateny i Hefajstosa wykonane z brązu, autorstwa Alkamenesa, ucznia Fidiasza. Atena jako opiekunka rzemiosła była w tej świątyni czczona razem z Hefajstosem.

W czasach średniowiecza świątynia została zamieniona na kościół św. Jerzego. Obiekt został przebudowany. Od strony wschodniej dodano absydę, w ścianie zachodniej przebito drzwi, a wnętrze przekryto sklepieniem kolebkowym. Współcześnie świątynia nie posiada absydy, którą usunięto w czasie prac mających na celu rekonstrukcję pierwotnego kształtu budowli.

Do końca XIX wieku świątynia Hefajstosa była błędnie nazywana Tezejonem, z powodu metop zdobiących świątynie, które przedstawiają prace Herkulesa i Tezeusza.

Agora Rzymska , Wieża Wiatrów

Forum wybudowali Juliusz Cezar i Oktawian August jako przedłużenie Agory Greckiej w kierunku zachodnim. Wspomniany plac miał kształt prostokąta, a jego centralny dziedziniec otoczony był kolumnami w stylu jońskim, które mierzyły 4,65 m. W środkowej części południowej kolumnady zlokalizowana była fontanna.

Od strony zachodniej wchodziło się na Agorę przez monumentalne propyleje. Wybudowane były w porządku doryckim, a fronton podtrzymywały cztery kolumny. Wejście środkowe, szersze od bocznych, było przeznaczone dla wozów wjeżdżających na targ. Za panowania Hadriana powstała od strony wschodniej druga brama z kolumnami jońskimi.

W rejonie form znajduje się Wieża Wiatrów (najlepiej zachowany obiekt do dzisiejszych czasów) i fragment prostokątnego budynku, w którym rezydowali urzędnicy pilnujący porządku na targu.

Wieża Wiatrów to ośmiokątna bryła zbudowana według projektu syryjskiego astronoma Andronikosa z Kirros. Niegdyś budowla pełniła funkcję kompasu, zegara słonecznego, wodnego i wiatrowskazu. Elewacje wieży zdobią płaskorzeźby przedstawiając unoszącą się w powietrzu postać, która symbolizuje jeden z ośmiu wiatrów.

Przykładowo po stronie północnej widać Boreasza dmącego w muszlę, od zachodniej Szafira rzucającego kwiaty, od południowej strony widnieje postać Notosa odwracającego do góry nogami urnę, by spuścić deszcz, natomiast od wschodniej widać Apeliotesa niosącego owoce.

Po stronie południowej wieży znajdował się zbiornik, z którego woda spływała ze stałą prędkością do cylindra w głównej wieży. Czas był ustalany na podstawie poziomu wody, odczytywanego przez otwarte północno-zachodnie drzwi. Natomiast na szczycie budowli obracał się zgodnie z kierunkiem wiatru Tryton.

Na forum przetrwała do dzisiejszych czasów jeszcze jedna z bram prowadzących na plac tzw. Brama Ateny Archegetis (Ateny Rządzącej). W pobliżu której usytuowana była Biblioteka Hadriana. Tworzył ją zespół budynków, w skład których wchodziły m.in. lektoria i właściwa biblioteka, gdzie przechowywano foliały. Dziedziniec biblioteki słynął niegdyś z portyku o stu kolumnach.

Plaka

Plaka jest starą dzielnicą u stóp Akropolu, gdzie znajduje się wiele zabytkowych obiektów (starożytne pozostałości, neoklasyczne budynki, frankońskie domy) malowniczo wkomponowanych w sieć ulic i uliczek. W tym obszarze miasta ruch kołowy jest nieduży, dlatego można spokojnie spacerować wspomnianymi uliczkami, gdzie oprócz zabytków znajdują się liczne sklepy, restauracje, kawiarnie, tawerny i skwery pełne zieleni. Turyści chętnie kupują w tej dzielnicy ręcznie tkane dywany, futra wyroby ze skóry czy ze złota. Najdroższy pasaż handlowy mieści się przy ulicy Adriana (Adrianou).

Niegdyś Plaka była dzielnicą, gdzie znajdowały się tandetne nocne kluby i liczne dyskoteki. Większość z nich zlikwidowano, a dzielnica została odnowiona i odzyskała dawny wygląd.

Plac Syntagma i Parlament

Centrum współczesnych Aten leży w obrębie trójkąta wyznaczonego przez Plac Omonia na północy, Plac Syntagma na południowym wschodzie i Monastriaki na południu.

Nazwa placu wywodzi się od greckiego słowa "Sindagma", które oznacza konstytucję i nawiązuje do wydarzeń z 1843 roku, kiedy król Otton ogłosił z balkonu pałacu Parlamentu pierwszą grecką Ustawę Zasadniczą. Plac ten jest centrum politycznym miasta, gdzie odbywają się różne demonstracje, protesty jak również kampanie przedwyborcze różnych partii

Plac Syntagma jest miejscem gdzie łączą się najważniejsze linie komunikacyjne miasta - Ermou, Amalias, Stadhiou. Stanowi również centrum turystyczne, ponieważ w obrębie placu znajdują się liczne siedziby towarzystw lotniczych, żeglugowych, a także restauracje i kawiarnie.

Po wschodniej stronie placu znajduje się Grecki Parlament Narodowy. Jest to budowla neoklasycystyczna powstała w latach trzydziestych XIX wieku. Została wzniesiona dla pierwszego greckiego monarchy, bawarskiego króla Ottona. Obok gmachu znajduje się Grób Nieznanego Żołnierza, przy którym pełnią wartę elitarni żołnierze tzw. evzones. Gwardziści wystrojeni są w malownicze fezy z wielkim pomponem i spódniczki oraz wełniane getry.

Stadion

Stadion usytuowany jest na zboczu wzgórza Ardettos, w miejscu starożytnego stadionu wybudowanego za panowania Likurga w IV w. p.n.e. W czasach antycznych odbywały się na nim panatenajskie zawody lekkoatletyczne, a za panowania Rzymian obiekt został przystosowany do widowisk z udziałem dzikich zwierząt.

Przebudowy stadionu dokonał w II w. n.e. Herodes Attyk. Użyty wtedy do remontu marmur był na przestrzeni wieków rabowany przez Ateńczyków do budowy własnych domów.

Obiekt który obecnie można podziwiać stanowi rekonstrukcję, powstałą na pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie w 1896 roku. Prawie cały koszty remontu sfinansował Jorgos Averoff, aleksandryjski Grek, wielki miłośnik sportu. Stadion może pomieścić ok. 60000 osób.

Likawitos

Likawitos to wzniesienie (277m) na szczycie którego znajduje się kaplica Św. Jerzego. Ze wzgórza rozciąga się wspaniała panorama na całe Ateny. Na Likawitos można dostać się na piechotę, ścieżką rozpoczynającą się przy ulicy Klemenous 2, albo kolejką linowo-szynową, która rusza z tego samego miejsca.